A gdyby tak wybudować w Gnieźnie zamek? Co na to historycy?

Co sądzicie o pomyśle budowy/odbudowy zamku w Gnieźnie, np. z wykorzystaniem środków prywatnych, w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego lub w inny sposób? Czy taka atrakcja turystyczna byłaby możliwa do realizacji? Czy spotkałaby się z odzewem ze strony turystów? Jak trudne pod względem logistycznym byłoby to wyzwanie? Czy warto w ogóle się go podejmować? Co w ogóle o tym sądzicie? Może warto na ten temat podywagować?

Michał Bogacki, dyrektor Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, na początku rozmowy zastrzega, że mowa o przedsięwzięciu kilkudziesięciomilionowym. - Znam wiele inwestycji publicznych podobnych (czyli „odbudowywanie zamków, grodów itp.), ale nie znam w Polsce przykładów dobrze zrealizowanego zadania tego typu. Najczęściej z wielkiego planu zrealizowany zostaje tylko mały wycinek. Organizatorzy mają potem problem z utrzymaniem tego. Powstaje kolejna instytucja kultury, z niewystarczającym budżetem itp. Jeśli chodzi o inwestycje prywatne, tutaj decyduje interes inwestora (a on często nie współgra z koncepcją odtworzenia czegoś) - przyznaje Bogacki.

Czy to byłaby atrakcja? - W moim przekonaniu w żaden sposób nie przyciągnęłaby „rzeszy” turystów. Wydaje mi się, że bardziej interesuje ich treść niż forma - czyli nie to czy jest zamek, a to co tam się dzieje. Mam sceptyczne podejście do tworzenia nowych „atrakcji turystycznych”. Proszę pamiętać, że taką „centralną”, „ogólnopolską” atrakcją miało być nasze muzeum. I zostało zapomniane. Myślę, że czas, energię i środki na tworzenie nowych „atrakcji”, warto zagospodarować na wzbogacenie oferty przez już istniejące. Generalnie jest to tańsze i skuteczniejsze od tworzenia nowych „produktów” - dodaje dyrektor muzeum, który zaznacza: - Przyznam się, że pomysł mnie zaskoczył. Od razu na myśl przyszły mi perypetie z zamkiem w Poznaniu. Wszyscy rozmawiali o formie, nikt o treści. I mamy kolejny wydatek bezcelowy... - mówi.

Po zamku piastowskim pozostał tylko budynek wolnostojącego kościoła zamkowego mającego do 1815 r. status kolegiaty (silnie przebudowany w baroku). - Pozostały poza tym tylko odosobnione relikty fundamentowe, nie pozwalające nawet na ogólną rekonstrukcję całości założenia zamkowego - zaznacza dr Tomasz Janiak, kierownik działu naukowego MPPP w Gnieźnie, który dodaje, że w rejonie zamku powstały inne budowle, przede wszystkim czworobok tzw. kolegiat oraz wolnostojące budynki zamieszkiwane dawniej przez kanoników. - Podsumowując - ten zamek w żadnej postaci nie może być rekonstruowany. Można co najwyżej upamiętnić fakt jego dawnego istnienia, np. w rejonie dawnej bramy zamkowej przy ul. Koliegiaty (na wysokości kościoła św. Jerzego) - rozwiewa wątpliwości naukowiec.

Zamek arcybiskupi z pierwszej poł. XVI w. - tu sytuacja wygląda nieco odmiennie. W budynku dawnego trybunału, w jego piwnicach, jest zachowany kolisty fundament narożnej baszty zamkowej - potencjalnie obiekt do turystycznego wykorzystania. - W ogrodzie księdza proboszcza katedry zachowane są fundamenty i nikłe ściany budynku zamkowego a poza tym na terenie ogrodu odsłonięto ciąg zewnętrznego muru z widocznymi strzelnicami. Gdyby strona kościelna i odpowiednie władze doszły do porozumienia, to można by odpowiednio wyeksponować te relikty i z obopólną korzyścią prezentować turystycznie założenie zamkowe. Niestety, wiązałoby się to z utratą większej części ogrodu przez proboszczów katedry. Osobiście jestem przeciwny rekonstuowaniu tegoż zamku, raczej za lekkim nadbudowaniu istniejących reliktów, by je lepiej wyeksponować. Chyba żeby postawic obok jakis dodatkowy pawilon muzealno-informacyjno-kanapkowy, ktory by zaspokajał niezbędne potrzeby ruchu turystycznego związanego z tym zamkiem - dodaje Janiak.

- Obawiam się, że odbudowa zamków gnieźnieńskich, a właściwie ich budowa niemal od podstaw, jest całkowicie nierealna. Jeśli chodzi o zamek książęcy zamek piastowski tzw. Odonica (powstały lub mocno odbudowany w 1 poł. XIII w.), którego relikty części fundamentów znajdują się po ziemią w północnej części Góry Lecha, to obiekt ten znajduje się na terenie Kurii Metropolitalnej i do tego jest to obszar objęty ścisłą ochroną konserwatorską. Ponadto nie jesteśmy dziś w stanie odtworzyć bryły architektonicznej zamku jak i też rozplanowania założenia zamkowego - mówi Tomasz Sawicki, zastępca dyrektora MPPP. - Pokutujące wizualizacje tego zamku to wytwór fantazji grafików bazujący na nikłych przesłankach naukowych. Jedno co można zrobić, co już zresztą było proponowane do projektu rewitalizacji wzgórza, to zaznaczenie na powierzchni układu części fundamentów tego zamku - i to wszystko w tej kwestii. Natomiast, zamek arcybiskupi tzw. Łaskiego z pocz. XVI w., którego pozostałości odkopano w południowej części Góry Lecha (teren obecnego probostwa), jest nam znacznie lepiej znany. Jednak to również teren Kurii Metropolitalnej jak i obszar chroniony konserwatorsko. Żeby odtworzyć zamek w całości trzeba by wyburzyć zabytkową plebanię przy ul. Łaskiego 9. Inna jednak poważna przeszkoda uniemożliwia odbudowę tego zamku. Jest nią zlikwidowane w okresie międzywojennym wzgórze (zdjęto ok. 6 m),. na którym pobudowano niegdyś zamek i w związku z tym teraz zamek ów musiałby zwisnąć w powietrzu. Zamek arcybiskupi można odbudować tylko jako makietę (1:1) stojącą na innym terenie - tylko czy to ma większy sens? - pyta Tomasz Sawicki.