Ciekawostka archeologiczna w MPPP w Gnieźnie

Ciekawostka archeologiczna w MPPP w Gnieźnie

- W tej chwili materiał zabytkowy został przewieziony do muzeum i trwają prace gabinetowe polegające na odczyszczeniu tego materiału, jego segregacji i rekonstrukcji. Planujemy wystawę tego zbioru po zakończeniu etapu konserwacji i rekonstrukcji tak, aby udostępnić publiczności wspaniałe pamiątki kultury z doby renesansu w Gnieźnie - mówi dr Tomasz Janiak.

Wśród tego licznego zbioru kafli przeważają kafle kwadratowe kasetonowe, które mają charakterystycznie podniesione krawędzie czyli każdy kafel tego rodzaju przypomina rodzaj osobnego kasetonu, wewnątrz którego jest najczęściej roślinny motyw zdobniczy, czasem bardzo wyszukany. - Te kafle, niekiedy wielobarwnie szkliwione, tworzyły w piecu charakterystyczny dla renesansu motyw złożony z wielu kasetonów - podobnie wyglądały też drewniane stropy pomieszczeń - przyznaje dr Tomasz Janiak. - Prócz tego dominującego typu znajdują się też innego typu kafle i przykładem jest właśnie narożnikowy kafel prezentowany na fotografii, na którym mamy tarczę z herbem Orzeł Biały. Nad tarczą znajduje się hełm z charakterystyczną chustą, czyli tzw. labrą. Labra (wywodząca się z wizerunku chusty na hełmie) jest obok tarczy herbowej i hełmu elementem pełnego motywu heraldycznego, który dość często występował jako motyw zdobniczy na kaflach w tamtym okresie. Na drugiej płytce wspomnianego kafla widzimy natomiast wyobrażenie jakiegoś budynku - dodaje.

A ile odkryto w tym sezonie wykopaliskowym kafli? - W tej chwili nie jesteśmy w stanie określić, ile kafli uda się wykleić. Na pewno zbiór liczy kilkadziesiąt egzemplarzy kafli co najmniej. Czy to będzie w granicach trzydziestu, czy będzie podchodzić do pięćdziesięciu, czy nawet do stu - tego jeszcze nie wiemy. Najpierw cały materiał musi zostać umyty, posegregowany; trzeba będzie dużo pracy włożyć w dopasowywanie poszczególnych elementów tak żeby je skleić - mówi dr Tomasz Janiak. - Pewne ubytki można oczywiście zrekonstruować. Na przykład kafel, który jest zachowany w siedemdziesięciu procentach - można go zrekonstruować tak, że będzie w stu procentach na wystawie - dodaje.

Dlaczego te kafle są takie cenne? Dlatego, że stanowią element kultury materialnej mieszkańców Gniezna - w tym przypadku zakonników w klasztorze bożogrobców - w okresie wczesnego renesansu. - To był okres głębokich przemian dokonujących się w kulturze w Polsce. Odkryty piec jest dowodem na to, że kultura materialna była na wysokim poziomie w Gnieźnie. Tego typu fragmenty kafli znajdujemy na terenie miasta lokacyjnego, a także na przedmieściach. Ten poziom kultury materialnej mieszkańców na pocz. XVI w. w Gnieźnie był więc wysoki a piece są także dowodem na to, że mieszkańcy pod względem zmysłu estetycznego nie odstępowali od mieszkańców innych miast polskich, również tych o wiele większych - mówi Janiak. - Mówimy generalnie tutaj o renesansie, czyli o szerokim nurcie w kulturze duchowej i materialnej, który przyszedł do Polski z kierunku południowego, czy to poprzez Węgry, czy bezpośrednio z Włoch i znamionował przełom, który dokonywał się wówczas w kulturze europejskiej, również w Polsce- podkreśla archeolog.

A co z tych kafli można się dowiedzieć? O ile w kaflach gotyckich jest duża różnorodność przedstawień figuralnych, które stanowią ciekawe źródło ikonograficzne do poznania kultury materialnej mieszkańców (jak chodzili ubrani, jaką broń nosili, co robili itp.), to w przypadku kafli renesansowych z klasztoru bożogrobców dominują motywy roślinne, często bardzo stylizowane. - One dużo nam mówią o poczuciu estetyki ówczesnych mieszkańców, ale mają mniejszą wartość ikonograficzną do rekonstrukcji ich ubiorów i tym podobnych kwestii. Niemniej odkryte kafle stanowią ważne źródło badawcze dla archeologów i historyków sztuki; poprzez nie poznajemy konstrukcje ówczesnych pieców, czyli charakterystycznych urządzeń grzewczych jakie wówczas funkcjonowały a także sferę świadomości estetycznej ówczesnych mieszkańców Gniezna - zaznacza dr Tomasz Janiak.