Interaktywne Muzeum Gniezna. Pierwsza Stolica hip-hopu

Na całość przedsięwzięć złożą się “Wystawa IMG: Pierwsza Stolica Hip Hopu” i koncert pod tym samym tytułem - te wydarzenia będą miały miejsce 23 września na placu przed Teatrem im. A. Fredry. Koncert będzie miał raczej charakter tradycyjnego koła. Choć wiemy, że zagrają Kuba CE z Norbim Alkomajstrem, Szegetz, Ochol, Kolektyw Fala i być może pojawi się Barney z Cathedral Hill. Natomiast 7 października opodal byłego Studia u Cameya odbędzie się debata na temat początków Hip Hopu w Polsce. Wezmą w niej udział między innymi Marcin Flint, dziennikarz związany między innymi z Polityką, Tomasz Ferenc, który prowadził między innym legendarne WBW i współtworzył z DJ-em Kostkiem Parafun i camey Squad. O breakdance mówił będzie Maciej Kiełpiński, lider formacji nontoper Mielonka. Wcześniej jednak odbędzie się Spacer IMG, miejscami związanymi z gnieźnieńska kulturą Hip Hop.

“Witam ciebie z miasta niespełnionych marzeń” rapował w jednym z utworów Kartel TCB Pemer - Patryk Tomkowiak. Czy tak jest rzeczywiście i czy jest do dziś? Dobre pytanie, nie jest ono jednak tematem działań Muzeum. Dziś chcemy wam skrótowo przybliżyć całą tę bogatą historię. Na początek odpowiemy na nasuwające się pytanie, dlaczego muzeum użyło odważnego tytułu: “Pierwsza Stolica Hip Hopu”?. Zdania rzecz jasna podzielone. Jeden z konsultantów wystawy Maciej Kiełpiński jest zdania, że trochę ten tytuł na wyrost.

Hasło: Pierwsza Stolica hip-hopu nie dla wszystkich jest jasne, jeśli łączymy je z Gnieznem. Kultura Hip Hop to znacznie więcej niż RAP. W tej materii Gniezno należało do pionierskich miast w Polsce, wspomnijmy choćby wydaną w 1997 r. kasetę Cathedral Hill - Yo! Białasy, niewiele wcześniej debiutowało Wzgórze Ya - Pa -3 i Kaliber 44. Pierwsze RAP-y w Gnieźnie powstały już w 1995 roku w Świetlicy Środowiskowej Dzieci z Chmur, nagrał je Kajetan Święcichowski wraz z grupą RAP KIDS w Radiu św. Wojciech. Demo stanowi drugą polską dziecięcą płytę z muzyką RAP po wydanej już w 1988 r. Małe Wu Wu. Wpływ na rozwój polskiego rapu miało też Camey Studio przy Chrobrego 33, gdzie nagrywali między innymi: OSTR z Obóz Ta, Tede, Peja - Slums Attack i rezydował przez pewien czas DJ Kostek. Po sukcesach rapowych Kroolika Underwooda z lokalnej legendy Kartel TCB i wspaniałym wyniku Prestiżu Collegium Elemente, przyszły dokonania Mordor Muzik z Gingerem - Michałem Reszko i Miłym ATZ oraz solowe sukcesy Miłego w tym odkrycie roku 2021 Popkillera, i nominacje do Fryderyków. Mamy też na koncie miejskiej sceny świetne recenzje wydanego w 2022 r. Fala Mixtape vol. 1.

Rzecz jasna, Pierwsza Stolica Hip Hopu to hasło umowne i znajdzie tyle samo “fejmu” co “hejtu. Stołeczność Gniezna dla kultury hip hop w Polsce wnioskujemy przede wszystkim ze względu na siłę środowiska Breakdance. Pierwsze ważne Mistrzostwa Polski Breakdance odbywały się w połowie lat 80. XX. w. w Piotrkowie Trybunalskim. Gnieźnianie z Flash Boys, trenowani przez Jerzego Jeżka, już po roku od powstania czyli w 1987 r. zostali niekwestionowanymi Mistrzami Polski, by przez lata wieść prym. Gniezno urosło do miana Mekki polskiego B Boyingu. Przypomnijmy, trzech naszych B’Boyów: Krzysztof Antkowiak, Maćko Prusak i Sebastian Prusinowski przez kilka lat od 1993 roku związani byli z Teatrem Pantomimy Henryka Tomaszewskiego. Sukcesy kolejnych grup takich jak O!Fensi czy Nontoper Mielonka, znaczący udział gnieźnieńskich tancerzy pod wodzą Macieja Kiełpińskiego w pierwszym Hip Hop Opole w 2001 r. czy fenomenalny występ NM na Bottle of the year 2001. Sukces mistrzów z Gniezna kultywowało miedzy innymi Stowarzyszenie G 15.

A Ty pamiętaj, kim są ludzie starej daty…
…A Ty pamiętaj, kto niszczył systemu kraty
po dziś dzień to nasz powód do dumy
Ginger, Kartel TCB – Ludzie Starej Daty

Inspiracją tej części wystawy pokazujących ludzi jest utwór ekipy Kartel TONCRUBE, jednego z najsilniejszych składów RAP z Pierwszej Stolicy. Najbliższe dwie plansze to swoiste przypomnienie tych, którzy tworzyli gnieźnieńska kulturę Hip Hop. Było ich tak wielu, że niektórych jedynie wspomnimy, a części nie zdołamy nawet wymienić. Hip Hop „to pięć elementów, dlatego ważne jest miejsce dla „ludzi” każdego z nich. Gniezno może z dumą mówić o wspaniałych B’Boyach – tancerzach Breakdance, najczęściej wymieniamy jednak Raperów, choć prawdziwych MC (Master Of Ceremony) było wśród nich jedynie kilku. Trudniej pisać o „Wrierach”, popularnie nazywanych grafficiarzami, wielu z nich nie ujawnia się z imienia i nazwiska. Kilku z gnieźnieńskich lub związanych z miastem DJ-ów to także Ludzie Starej Daty. Jak mówił Afrika Bambaataa, jest jeszcze wiedza – popularyzacja, tu warto wspomnieć animatorów i organizatorów.

“A ty pamiętaj kto dał ci te
wszystkie albumy”
Ginger. Kartel TCB - Ludzie starej daty/W zmiennych nastrojach

Nie zdajemy sobie sprawy z ilości albumów Rap związanych z Gnieznem. W pierwszej kolejności przypominamy płyty wydane lub nagrane w Gnieźnie w Camey Records przez Cameya - Macieja Sierakowskiego przy realizacji Sebastiana Prusinowskiego. To właśnie podwórko kamienicy przy ulicy Chrobrego 33, a zwłaszcza mieszczące się w oficynie studio były jednym z pierwszych źródeł polskiego RAP-u. Wystarczy spojrzeć jacy przyszli MC dokonali tu pierwszych nagrywek. Z czasem w mieście pojawiały się kolejne studia i kolejni producenci. Wymieńmy tylko kilka: SAB Records, Wawrzyniec Studio, Akwarium Records, Studio Sowa/ETC Gang, Kotłownia Records, było też sporo nagrywań domowych. Sporo traków obrobił między innymi Czaras Zodiak.Dziś prym wiodą Fala Records, początkowo, korzystające ze studia w C.K. eSTeDe i Skoy Label. Obecnie też coraz częściej płyty wykonawców z Gniezna pojawiają się w dużych poza gnieźnieńskich wytwórniach. Deff Jam czy RPS Enterteyment. Nie ma możliwości pokazania wszystkich okładek. Dlatego wybór na wystawie jest niepełny.

“Te miejsca pamiętają czasy
jak byliśmy bez kasy…
…miejsca posiadają pamięć
zamieszkują w naszych domach”
(Miejsca posiadają pamięć/Kartel TCB/W zmiennych nastrojach)

Miejscówek, w których Hip Hop był mile widziany, nie było wiele. Pierwsze gnieźnieńskie składy breakdance ćwiczyły w różnych salach, czasem prywatnych. Ważnymi miejscami były kluby: Ciżma, Hawana i Fantom, również w Miejskim Ośrodku Kultury trenowali B’Boye, była też prywatna sala w domu Kiełpo - Macieja Kiełpińskiego. Pierwsze składy rapowe, najczęściej spotykały się w domach, lub w plenerze. Do rangi kultowych miejsc urósł między innymi: podwórko kamienicy Chrobrego 33 przy Camey Studio, Haszpark - czyli skwer przy ulicy Łubieńskiego, plac przed teatrem, prowizoryczny skatepark przy Paczkowskiego, czy SAB Records mieszczące się w domu prywatnym Marzeny Szczerkowskiej. Graffiti Jamy odbywały się w MOK-u, a później też w C.K. eSTeDe. Spore znaczenie dla rozwoju gnieźnieńskiej sceny RAP, miła także nieistniejący już Klub Lokomotywa.

Pokazanie blisko 40-letniej historii kultury hip-hop nie jest łatwe. Środowisko niezwykle lokalne samo nie jest zgodne w wielu przypadkach co do przebiegu zdarzeń. Podejmujemy więc próbę, której kontynuacja będzie nieunikniona.