Strzyżewo Paczkowe. We wsi stał niegdyś średniowieczny dwór. W 1998 roku był archeologiczną sensacją! [FOTO]

Pewnego dnia 1998 roku właściciel jednej z posesji w Strzyżewie Paczkowym chciał posadzić drzewa na swoim obejściu. Dom, w którym wówczas mieszkał otrzymał po swoim ojcu, który na początku lat 50 kupił go. Gospodarstwo było niezwykłe. Jeszcze przed I wojną mieszkała w nim niemiecka bogata rodzina. Na dużym obejściu jeszcze w latach 60. stała niemiecka kaplica baptystyczna, duży stary dom, a w odległości 100 metrów od posesji mieścił się malutki cmentarz, już wtedy zapuszczony. Niemiecka baptystyczna rodzina opuściła Polskę w czasie wojny. Wiadomo było, że ten teren może kryć pewne tajemnice, zresztą już kilka lat wcześniej prowadzono prace archeologiczne. Mimo to, tego odkrycia nie spodziewał się nikt.

Mężczyzna kopiąc w ziemi natrafiał nie tylko na plątaninę korzeni, ale i na kamienie. Zgłosił więc ówczesnemu pracownikowi gnieźnieńskiego muzeum, Czesławowi Strzyżewskiemu odkrycie i wspólnymi siłami odkryli warstwę ziemi. Odkryli wówczas fragment brukowanej podłogi. W założonym przez muzealnika wykopie odsłonięto także na długości ośmiu metrów fundamenty dworu z XVI-XVIII wieku Był on szeroki na metr i ciągnął się na wschód w kierunku nowej posesji właściciela gospodarstwa. Jeśli zliczyć długość odsłoniętego obecnie fundamentu, odległość od budynku mieszkalnego oraz około dwa metry od wykopalisk, gdzie prawdopodobnie znajduje się narożnik dworu, można przyjąć, że miał on około 18 metrów długości.

Zachowały się dwie warstwy fundamentu. Badanie sondażowe pozwoliło stwierdzić, że na głębokości 80-120 centymetrów znajduje się 40-centymetrowa warstwa kulturowa sprzed XVI wieku, więc z okresu poprzedzającego budowę dworu. Wcześniej, w 1994 roku, w drugiej części odkrytego dworu odkryto dno piwnicy na głębokości aż trzech metrów. To właśnie tam Strzyżewski odkrył zawalony piec z kaflami z XVI wieku. Wówczas brak pieniędzy muzeum uniemożliwił dalsze odkrywanie zagadkowego dworu, o którym na próżno było szukać informacji w literaturze.

Odkryto, że na placu przed dworem był wybrukowany dziedziniec dla lekkich pojazdów. Bruk miał szerokość pięciu metrów. Odsłonięto go na długości 6,5 m, ale badania sondażowych określono jego długość na 25 metrów, a w dalszej części zmieniał się w drogę dojazdową. Kamienie ułożono tak, by powstał płytki rynsztok do odprowadzania wody.

Według badań archeologów ustalono, że były tam łącznie odkryto ruiny trzech dworów, wybudowanych w odstępie ok. Stu lat! Najpierw odkopano ruiny po siedemnastowiecznym dworze. Z tego poziomu schody prowadziły do piwnic zbudowanych w XX wieku. Na nie z kolei nakładają się pozostałości innego dworu. To tam znaleziono ruiny kaflowego pieca renesansowego z XIV-XV wieku. Podobne kafle wcześniej odkryto w Jankowie Dolnym i w zasypanym Jeziorze Świętym w Gnieźnie.

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu mieszkańcy wsi plotkowali o piwnicach, które miały ciągnąć się pod ziemią i prowadzić z byłego dworu do karczmy i innych nieistniejących już budynków. Miały też pełnić funkcję… lochów! Wawrzyniak jednak zapewnia: to nieprawda. Piwnica, co prawda, istnieje do dzisiaj, ale jest mała i nie ma ukrytego korytarza...

Po tym znalezisku zachowały się także zapisy w gnieźnieńskiego Muzeum Powstania Państwa Polskiego. Jak można przeczytać w Informatorze Archeologicznym (badania 28, 105-106) z 1994 roku po zachodniej stronie starego budynku (z k. XIX w.) odczyszczono część konstrukcji wzniesionej z cegieł gotyckich. Jej dno było wyłożone cegłami, na których zalegała warstwa zaprawy wapiennej, z odciskami malej stopy ludzkiej i łapy psa. Obiekt ten powstał zapewne w XTV-XV w. Natomiast po zachodniej i południowej stronie nowego domu natrafiono na fragm. Dwóch murów oraz klepisko gliniane z k. XV-XVI w. Było ono przecięte wkopami piwnic dworów
z XVI, XV1I-XVIH w. Pod tą podłogą miejscami zachowała się warstwa startej próchnicy, zawierającą ceramikę późnośredniowieczną. W warstwie szarego piasku leżącego na calcu odkryto ułamek naczynia kultury pomorskiej.

Inne odkrycia sugerowały, że obok domu istniała… murowana łaźnia! Poza tym w wykopalisku znaleziono późnośredniowieczne naczynia, gwoździe, ćwiek, części noża, kulkę szklaną i płytki posadzone. Materiały do dziś znajdują się w gnieźnieńskim muzeum.

Choć od tego czasu minęło wiele lat, a posesja państwa Wawrzyniaków jest już nowocześnie zagospodarowana, Eugeniusz nadal miło wspomina tamten czas. Wszak była to archeologiczna sensacja na jego ojcowiźnie! Dysponuje zdjęciami wykopanych kafli i fundamentów, chętnie wspomina wydarzenia. Wiele wskazuje na to, że jego terytorium ma w sobie wiele jeszcze nieodkrytych tajemnic, a ziemia naznaczona jest historią Polski, nie tylko średniowiecznej. Jego rodzinny, ale poniemiecki dom nadal stoi, już ponad sto lat, a może i więcej. Związana jest z nim kolejna intrygująca historia, o której wspomnimy kiedy indziej…

Opracowała Hanna Komorowska na podstawie wydania Głosu Wielkopolskiego z 12 maja 1998 rok. Autor artykułu „Kamienie zamiast drzew”: Mirosław Skrzypkowski.