Jak zapewnić bezpieczeństwo babci i dziadkowi? Zobacz, jak działają i udoskonalają sprawdzone sposoby cyberprzestępcy

– Seniorzy mogą być, w mniemaniu cyberprzestępców, podatni na internetowe oszustwa m.in. ze względu na swoją ufną naturę, fakt, że nie dorastali w otoczeniu technologii, a w niektórych przypadkach także ze względu na pewne pogorszenie zdolności poznawczych – mówi Kamil Sadkowski, analityk laboratorium antywirusowego ESET.

Jednocześnie podkreśla, że wiele starszych osób sprawnie korzysta z sieci już od wielu lat. – Faktem jest jednak, że ich świadomość na temat cyberzagrożeń wciąż bywa niewielka. Temat szkoleń z zakresu cyberbezpieczeństwa dla seniorów dopiero się rozwija, a badania pokazują, że w kwestii bezpieczeństwa w sieci mogą oni wykazywać nadmierny optymizm, niepoparty faktami – zaznacza Sadkowski.

Z badań wynika, że 71 proc. polskich seniorów deklaruje, że czują się w sieci bezpiecznie, a 55 proc. z nich ocenia swój poziom świadomości na temat bezpiecznego korzystania z sieci jako przeciętny. Wiedzę na temat bezpieczeństwa w sieci starsze osoby czerpią przede wszystkim z mediów i od pracowników instytucji finansowych. Dopiero na trzecim miejscu wymieniają w tym kontekście rodzinę. Dzień Babci i Dziadka to dobry pretekst, aby porozmawiać z seniorami o aktualnych zagrożeniach.

• Oszustwa „na wnuczka”

Znane od lat oszustwo „na wnuczka” wciąż bywa udoskonalane i wykorzystywane przez cyberprzestępców. Jak zwracają uwagę eksperci, aby przekonać seniorów, że rozmawiają oni z bliskim, który np. potrzebuje szybkiego przelewu, oszuści mogą teraz wykorzystywać sztuczną inteligencję. Spreparowany dzięki niej przekaz audio czy wideo może do złudzenia przypominać rozmowę z prawdziwą osobą.

– Dlatego powinniśmy do znudzenia powtarzać seniorom, że muszą zachować ostrożność, nawet jeśli wiadomość pochodzi (lub wydaje się pochodzić) od osoby, którą znają. Dotyczy to zarówno wiadomości dostarczanych za pośrednictwem poczty elektronicznej, komunikatorów, mediów społecznościowych, jak i telefonu – ostrzegają eksperci i dodają, aby pokazać babci i dziadkowi, jak może wyglądać filmik wykorzystujący AI i technologie deepfake.

• „Niepowtarzalna okazja”, czyli phishing

Ataki phishingowe, będące jednym z najbardziej rozpowszechnionych oszustw w internecie, zazwyczaj rozpoczynają się od niechcianej wiadomości, w której oszust próbuje nakłonić do kliknięcia w link lub przekazania wrażliwych danych, np. do logowania w mediach społecznościowych czy usługach bankowych. Te wymierzone w seniorów często mogą poruszać wątki finansowe – np. kusić niezwykłymi przecenami, promocjami czy wygraną na loterii.

Oszuści wiedzą i wykorzystują fakt, że starsze osoby mogą być podatne na komunikaty o niezwykłych okazjach cenowych czy niespodziewanych nagrodach. – Oszuści nierzadko tworzą całe fałszywe strony internetowe czy kampanie reklamowe, mające uwiarygodnić ich przekaz. Porozmawiajmy z seniorami o tym, że niechciane wiadomości bardzo często mogą być przynętą i nie warto ufać okazjom zbyt pięknym, by były prawdziwe – tłumaczą.

• Oszustwa „romansowe”

Co ciekawe, oszustwa wykorzystujące relacje romantyczne od lat zajmują wysokie miejsca na liście najczęstszych akcji, wymierzonych w seniorów. W dużej mierze wynika to z faktu, iż samotność jest jednym z problemów, z jakimi boryka się wielu z nich.

Jak działają oszuści? Mogą zakładać fałszywe profile w serwisach randkowych lub na komunikatorach i powoli rozbudowywać relacje z ofiarami. Pierwszym krokiem jest zwykle bardzo szybkie przekonywanie ofiary do przekazania danych: numeru telefonu, adresu mailowego lub loginu do mediów społecznościowych.

Gdy oszust uzna, że zbudował z ofiarą na tej bazie wystarczająco silną relację, zacznie prosić o pieniądze lub nawet przysługę. Pierwsze prośby mogą dotyczyć czegoś małego, np. zakupu lekarstwa. Jeśli to się powiedzie, pojawia się żądanie większych kwot, rzekomo potrzebnych, aby wyjść z problemu lub pomóc np. choremu bliskiemu.

• Fałszywa pomoc techniczna

Seniorzy, korzystający na co dzień z technologii, ale z pewnymi obawami, mogą być też wyjątkowo podatni na oszustwa związane z pomocą techniczną. – W tym scenariuszu oszuści chcą przekonać swoją ofiarę, że jej komputer został zainfekowany przez złośliwe oprogramowanie i że musi zapewnić im zdalny dostęp do swojego urządzenia, aby mogli rozwiązać problem. Oczywiście pretekst jest fałszywy, ale wynikające z tego szkody – utrata danych osobowych i pieniędzy – już bardzo realne – wskazano.

• Oszustwa, o których nigdy nie usłyszymy

Jak podkreślają autorzy badań i statystyk, dotyczących oszustw wymierzonych w seniorów, w danych na ten temat bez wątpienia znajdują się „białe plamy”. – Wiele ofiar, szczególnie starszych, wstydzi się bowiem swojej naiwności czy łatwowierności i nigdy nie przyznaje do tego, że zostały oszukane – podkreślono.

– Pamiętajmy, że oszustwa w cyberprzestrzeni wymierzone bywają w osoby z różnych grup wiekowych. Bywają pułapki, w które dają się wciągnąć także młodzi, zaawansowani użytkownicy. To żaden wstyd przyznać się do błędu, a każde zgłoszenie sprawy odpowiednim organom sprawia, że cyberprzestępcom będzie trudniej planować ataki na kolejne ofiary – podkreśla Kamil Sadkowski.