MPPP Gniezno. Akcja "Nie kitraj zabytków": „Bóg i Ojczyzna”

Kombatanckie organizacje powstały licznie na terenie całej Rzeczpospolitej, również w Gnieźnie. Pamiątką po związku byłych wojskowych, który działał m.in. w naszym mieście, jest sztandar. Został on wykonany w 1924 r. na zamówienie Związku Podoficerów Rezerwy Ziem Zachodnich Rzeczypospolitej – Koła w Gnieźnie, które wówczas założono. Związek Podoficerów Rezerwy Ziem Zachodnich Rzeczpospolitej Polskiej był częścią Legionu Rzeczypospolitej Polskiej – nadrzędnej organizacji, która skupiała związki i stowarzyszenia kombatanckie z obszaru Wielkopolski, Górnego Śląska, Kujaw, Pomorza, a także innych części Polski. Skupiał on głównie byłych podoficerów uczestniczących w powstaniach wielkopolskim i śląskim. Legion, założony w 1928 r. w Warszawie, istniał do września 1939 r.

Antoni Cieśliński (ur. 1901 r., zm. 1991 r.), kapral rezerwy, pełnił funkcję prezesa Gnieźnieńskiego Koła Związku Podoficerów Rezerwy Ziem Zachodnich Rzeczypospolitej w latach 1924-1939. Brał udział w powstaniu wielkopolskim jako członek miejscowej kompanii, a następnie służył w jednym z pułków Armii Wielkopolskiej. Po zakończeniu powstania uczestniczył także w wojnie polsko-bolszewickiej. W 1922 r. wziął udział jako ochotnik w III powstaniu śląskim. Po przejściu do rezerwy prowadził własny zakład zegarmistrzowski. Najpierw mieszkał i pracował w Chrzanowie, a następnie powrócił do Gniezna, gdzie do 1 września 1939 r. prowadził swój zakład przy ul. Warszawskiej.

Po wybuchu II wojny światowej Antoni Cieśliński, jako prezes związku, zdawał sobie doskonale sprawę z niebezpieczeństwa, jakie zawisło nad członkami jego organizacji. Po wkroczeniu we wrześniu 1939 r. Wehrmachtu na zachodnie ziemie polskie byli powstańcy wielkopolscy i śląscy stali się jednymi z pierwszych ofiar aresztowań, masowych egzekucji i zesłań do obozów koncentracyjnych, które były przeprowadzane przez organy bezpieczeństwa Trzeciej Rzeszy. Cieśliński natychmiast podjął próbę kontaktu z jednym z członków Związku Podoficerów Rezerwy Ziem Zachodnich Rzeczypospolitej, o nazwisku Żołądkiewicz, który przechowywał protokoły miejscowego koła związku zawierające spis członków. Jednak Żołądkiewicz, będący już zmobilizowanym na front podoficerem rezerwy, nie mógł osobiście udzielić pomocy. Dlatego prezes związku zwrócił się do jego żony z prośbą o wydanie dokumentacji koła oraz sztandaru. Następnie, w obawie przed przechwyceniem przez hitlerowców oraz identyfikacją osób z listy, Cieśliński spalił dokumenty. Sam sztandar został zabezpieczony brezentem i nocą zakopany w grobie na cmentarzu św. św. Piotra i Pawła w Gnieźnie, gdzie przetrwał całą wojnę. Po zakończeniu działań wojennych Antoni Cieśliński odnalazł sztandar. W 1979 r. przekazał go jako dar dyrektorowi Muzeum w Gnieźnie Gabrieli Mikołajczyk.

Ofiarowany sztandar był silnie zniszczony z powodu długotrwałego przechowywania w niekorzystnych warunkach. Zachowała się większa część napisów i haftu, w tym charakterystyczny Orzeł Biały. W 2020 r. przeprowadzono kompleksową konserwację sztandaru. Uszkodzone fragmenty płótna chorągwi zostały uzupełnione, a brakujące elementy haftu starannie odtworzono. Dzięki podjętym działaniom konserwatorskim możliwe jest rozróżnienie warstwy oryginalnej od nowo przywróconej, co pozwala na zachowanie autentyczności i wartości historycznej tego obiektu.

Sztandar jako symbol niezwykłych wydarzeń i czasów, upamiętnia nie tylko fakt wykonania go w 1924 r. na zamówienie Związku Podoficerów Rezerwy Ziem Zachodnich Rzeczypospolitej, ale także historię bohaterstwa, poświęcenia i troski o dziedzictwo. Postawa Antoniego Cieślińskiego okazała się niezmiernie ważna dla zachowania tego cennego artefaktu. Determinacja, aby chronić dokumenty oraz sam sztandar przed przechwyceniem przez hitlerowców, stanowi nie tylko akt odwagi, ale także dowodzi głębokiego zrozumienia znaczenia tych obiektów dla historii i pamięci narodowej.

Dzięki działaniom prezesa gnieźnieńskiego związku sztandar przetrwał wojnę, a jego odnalezienie po latach pozwoliło na docenienie wartości i historycznego znaczenia cennego zabytku Postawa pana Cieślińskiego jest wzorem tego, jak jednostkowe wysiłki mogą mieć ogromny wpływ na zachowanie dziedzictwa kulturowego i utrwalanie pamięci narodowej.

Każdy z nas może dbać o pamiątki przeszłości naszych przodków, tak aby zachowały się dla kolejnych pokoleń. W programie „Nie kitraj zabytków” skupiamy się nie tylko na dostarczeniu informacji, ale również na budowaniu zaangażowania społecznego w ochronę zabytków.

Czy w Waszych szufladach żółkną zdjęcia i dokumenty krewnych? Znaleźliście stary cylinder stryja, okulary pradziadka, obrazy babci i nie wiecie co z nimi zrobić? Może macie ciekawe przedmioty z przeszłości, nawet tej nieodległej? Pochwalcie się nimi w Muzeum!

„Nie kitraj zabytków” to program Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, którego celem jest gromadzenie i opisywanie śladów dziedzictwa poprzednich pokoleń. Każdy kto się do nas zgłosi, może liczyć na pomoc. Specjaliści ocenią wartość historyczną obiektu, wesprą doradztwem w zakresie jego konserwacji, a jeśli zechce, obiekty mogą zostać częścią muzealnych zbiorów. Oddana pamiątka zostanie dokładnie opisana i skatalogowana, a przede wszystkim… nigdy nie przepadnie.

Skontaktujcie się z nami, my zadbamy o resztę.
t: 61 426 46 41 w. 241
e: [email protected]

Oprócz pozyskiwania zabytków, prowadzimy szereg działań promocyjnych i popularyzacyjnych wspierających akcję. W ramach programu tworzymy wystawy, piszemy artykuły i prowadzimy zajęcia edukacyjne.

Wystawy „Nie kitraj zabytków” to ekspozycje plenerowe odbywające się w Gnieźnie w sezonie wakacyjnym. W całym mieście, w witrynach sklepowych, montujemy wielkoformatowe naklejki opowiadające o pozyskanych zabytkach, ich historii i o tym, jak trafiły do Muzeum. To ostatnie staje się często niezwykłą opowieścią.

Lekcje pt. „Zabytki, źródła? A na co to komu?” to oferta edukacyjna przeznaczona dla klas 4-8 gnieźnieńskich szkół podstawowych. Muzealny edukator udaje się do zainteresowanych placówek, gdzie bezpłatnie przeprowadza zajęcia dotyczące źródeł historycznych, zabytków i ich konserwacji.

Artykuły dotyczą głównie zabytków, które przekazane zostały do muzealnych zbiorów. To forma podziękowania, ale przede wszystkim udokumentowania wspomnień idących za oddanym przedmiotem.

Autorka: Weronika Zmudzińska
Korekta: Dariusz Stryniak
Redakcja: Jakub Szostak